Ο γέροντας Παΐσιος: Η ασθένεια ως «προκαταβολή» από τον Θεό

«Όταν δεν αρρωσταίνω, με ανησυχεί». Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στον σύγχρονο κόσμο η υγεία έχει αναχθεί σε λατρεία. Οι άνθρωποι θυσιάζουν τεράστια ποσά για γυμναστήρια και βιταμίνες, ενώ μια ξαφνική ασθένεια τη θεωρούν καταστροφή και συντριβή όλων των σχεδίων. Ο πόνος για εμάς σήμερα είναι απόλυτο κακό, ένα σφάλμα του κώδικα, ένα παράλογο που πρέπει να εξαλειφθεί άμεσα.

Στους εκκλησιαστικούς ανθρώπους η λογική είναι διαφορετική, αλλά και εδώ δεν λείπουν οι στρεβλώσεις.

«Ο Θεός υπέμεινε – και σε μας το όρισε!» – το ακούμε συχνά ως παρηγοριά. Γίνεται άθελα μια εξιδανίκευση των θλίψεων ως «σημείου ποιότητος» του αληθινού χριστιανού.

Αλλά η υπομονή με ταπείνωση είναι προνόμιο των αγίων. Εμείς, οι συνηθισμένοι άνθρωποι, κάτω από το βάρος των δυσκολιών συχνά πέφτουμε σε απογοήτευση, και η ξερή συμβουλή «Κάνε υπομονή!» πολλές φορές δεν αρκεί ώστε η ψυχή να μην συντριβεί.

Σήμερα θα στραφούμε στην εμπειρία του οσίου Παϊσίου του Αγιορείτη. Θα διαβάσουμε τις επιστολές του και θα καταλάβουμε γιατί θεωρούσε μία ασθένεια προτιμότερη από δέκα χρόνια αυστηρής ασκήσεως, και πώς να μετατρέψουμε τον πόνο μας σε καθαρό πνευματικό κέρδος.

Θεία μαθηματική

Η κοσμική λογική είναι απλή: η άνεση είναι κάτι καλό, η οδύνη είναι κάτι κακό. Ο Θεός που αγαπά πρέπει να δίνει μόνο το πρώτο και να προστατεύει από το δεύτερο. Αλλά ο γέροντας Παΐσιος υποστηρίζει ότι η επίγεια «λογιστική» μας είναι λανθασμένη. Από την άποψη της αιωνιότητας, η θλίψη και η ασθένεια είναι οι πιο συμφέρουσες «επενδύσεις» που μπορεί να προσφέρει ο Κύριος στον άνθρωπο.

«Η υγεία είναι σπουδαίο πράγμα, αλλά εκείνο που φέρνει στον άνθρωπο η ασθένεια είναι ακόμη μεγαλύτερο αγαθό… Φέρνει πνευματικό πλούτο. Ο Θεός ξέρει τι είναι ωφέλιμο για τον καθένα μας, και ανάλογα δίνει είτε υγεία είτε ασθένεια», – υποστηρίζει ο άγιος.

Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο Θεός είναι σκληρός επόπτης που ευχαριστιέται να παρακολουθεί τα βασανιστήριά μας. Ο γέροντας εννοεί κάτι διαφορετικό: ο Κύριος πάντα επιθυμεί για εμάς την τελειότητα. Όταν ο προϊστάμενος δίνει στον υπάλληλο την πιο δύσκολη και υπεύθυνη εργασία, αυτό είναι σημάδι εμπιστοσύνης και επικείμενης προαγωγής. Έτσι και η θλίψη είναι σημάδι ότι ο Θεός ετοιμάζει την ψυχή για κάτι μεγαλύτερο από την προσωρινή ευημερία.

Ο ουράνιος τραπεζικός λογαριασμός: εξοφλούμε τα χρέη νωρίτερα

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του γέροντα Παϊσίου είναι ο «ουράνιος τραπεζικός λογαριασμός». Όλη μας η ζωή είναι συσσώρευση είτε αρετών (καταθέσεων) είτε αμαρτιών (χρεών). Και οι περισσότεροι από εμάς ζούμε «με πίστωση»: αμαρτάνουμε καθημερινά, αλλά δεν βιαζόμαστε να εξοφλήσουμε με μετάνοια.

Η ασθένεια σε αυτό το σύστημα αναφοράς είναι μια μοναδική ευκαιρία να «εξοφλήσουμε» τους αμαρτωλούς λογαριασμούς μας εδώ, στη γη, ώστε να παρουσιαστούμε ενώπιον του Θεού καθαροί. Δεν είναι τιμωρία, είναι κάθαρση.

«Οι ασθένειες βοηθούν τους ανθρώπους να "εξοφλήσουν" πολλές αμαρτίες. <…> Η ουράνια αμοιβή για την ασθένεια είναι μεγαλύτερη από την αμοιβή για τον άθλο. Η σωματική ασθένεια αντικαθιστά την ασκητικότητα. Και αυτή την αμοιβή ο Θεός τη δίνει στον άνθρωπο τώρα – ενώ υποφέρει από πόνο», – είναι βέβαιος ο γέροντας.

Ο γέροντας εξηγεί: Ο Θεός επιτρέπει την ασθένεια ακριβώς όταν βλέπει ότι έχει συσσωρευτεί σε εμάς ένα κρίσιμο «χρέος», το οποίο εμείς οι ίδιοι, από τεμπελιά ή αμέλεια, δεν μπορούμε πλέον να αποδώσουμε. Ο πόνος καίει αυτό το χρέος πιο γρήγορα από τα χρόνια της αργής προσευχής.

Ο καρκίνος ως άσκηση για τους τεμπέληδες

Αλλά τι να κάνουμε αν ο Θεός μας επιτρέπει να αρρωστήσουμε όχι από μια απλή ίωση, αλλά από κάτι πραγματικά τρομακτικό; Στο τέλος της ζωής του, ο γέροντας Παΐσιος υπέφερε από μια βαριά μορφή καρκίνου, αντιμετώπιζε φρικτούς πόνους και πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις. Αλλά δεν υπέμενε απλώς – χαίρονταν. Τα λόγια του μπορεί να σοκάρουν τον σύγχρονο άνθρωπο, που έχει συνηθίσει να τρέχει μακριά από κάθε δυσφορία.

Ο Παΐσιος αποκαλούσε τον καρκίνο «άσκηση για εκείνους που δεν αγωνίστηκαν». Αν δεν έχουμε δύναμη για αυστηρή νηστεία, για νυχτερινές αγρυπνίες, για χιλιάδες γήινες μετάνοιες – ο Θεός μας δίνει μια ασθένεια που αντικαθιστά όλα αυτά με το παραπάνω.

Ας ακούσουμε τα λόγια του αγίου:

«Από την ασθένειά μου πήρα τέτοιο όφελος, που δεν πήρα από όλο τον χρόνο του μοναχικού μου αγώνα. Γι’ αυτό λέω ότι, αν μου προσέφεραν στη μία πλευρά της ζυγαριάς τον καρκίνο και στην άλλη δέκα χρόνια νηστείας, αγρυπνίας και προσευχής, θα διάλεγα τον καρκίνο».

 Αυτή είναι μια ριζοσπαστική άποψη. Ο γέροντας μας λέει: μην φοβάστε τις διαγνώσεις. Αν ο Θεός το επέτρεψε, σημαίνει ότι σας έχει συμπεριλάβει σε ένα «εντατικό μάθημα» σωτηρίας. Όσα οι μοναχοί της ερήμου κατακτούν σε δεκαετίες (ταπείνωση, αποκόλληση από τα γήινα, μνήμη θανάτου), ο άρρωστος άνθρωπος μπορεί να τα αποκτήσει μέσα σε λίγους μήνες σε ένα νοσοκομειακό δωμάτιο.

«Ο Θεός, λόγω της αγαθότητάς Του, μας δίνει ασθένειες, ώστε να έχουμε αμοιβή, να λάβουμε μια μικρή "προκαταβολή" της ουράνιας χαράς ήδη εδώ», – είναι πεπεισμένος ο άββα.

«Ανησυχώ όταν δεν υποφέρω»

Η πιο επικίνδυνη κατάσταση για τον χριστιανό, παράδοξα, δεν είναι οι θλίψεις, αλλά η πλήρης ευημερία. Όταν όλα πηγαίνουν καλά: άριστη υγεία, πολλά χρήματα, καμία δυσκολία – στην ψυχή εισχωρεί η αμέλεια.

Ο γέροντας Παΐσιος θεωρούσε αυτό λόγο σοβαρής ανησυχίας. Μπορεί να σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι τόσο υπερήφανος και αδύναμος, που οποιοδήποτε άγγιγμα θλίψης θα τον συντρίψει. Ο Θεός τον προστατεύει, σαν ένα κρυστάλλινο βάζο, αλλά αυτό το βάζο παραμένει άδειο.

«Όταν δεν αρρωσταίνω, με ανησυχεί αυτό. Η μεγαλύτερη θλίψη είναι όταν δεν έχουμε θλίψεις. Αν δεν αντέχουμε τις θλίψεις, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον πόνο των άλλων, δεν μπορούμε να συμπονέσουμε», – θεωρεί ο γέροντας.

Η θλίψη είναι σημάδι ότι ο Θεός μας θυμάται. Ότι εργάζεται μαζί μας, όπως ο γλύπτης με τον λίθο, αφαιρώντας το περιττό με χτυπήματα σφυριού, ώστε να φανερωθεί μια όμορφη μορφή. Τελικά, είναι οι θλίψεις που μας κάνουν πιο ανθρώπινους.

Πνευματικό σύνθημα: «Δόξα σοί, ὁ Θεός»

Αλλά ό,τι και αν λέμε για τις «καθαρτικές θλίψεις», η ασθένεια από μόνη της δεν σώζει αυτόματα. Στα νοσοκομεία υποφέρουν χιλιάδες άνθρωποι, αλλά δεν γίνονται όλοι άγιοι· πολλοί πικραίνονται, γογγύζουν ή πέφτουν σε απελπισία. Πώς να βιώσουμε τις δοκιμασίες της σάρκας με αξιοπρέπεια;

Η απάντηση του γέροντα είναι σαφής – με ευγνωμοσύνη. Ο όσιος Παΐσιος δίδασκε ότι η γογγυσμός αναιρεί όλα τα βάσανα, ενώ ο ύμνος και η δοξολογία τα μετατρέπει σε μαρτυρικό στεφάνι:

«Η “Δόξα σοί, ὁ Θεός” κατά τη διάρκεια του πόνου είναι η ύψιστη προσευχή. Διότι στο “Κύριε, ελέησον” υπάρχει αίτημα, ενώ στο “Δόξα σοί, ὁ Θεός” υπάρχει θυσία, υπάρχει ευγένεια, υπάρχει αγάπη».

Ο γέροντας καλεί να εμπιστευόμαστε τον Θεό ως τον καλύτερο χειρουργό. Άλλωστε δεν χτυπάμε τον γιατρό στα χέρια όταν μας πονάει με το νυστέρι, γιατί ξέρουμε ότι μας σώζει τη ζωή.

Φυσικά, δεν χρειάζεται να ψάχνουμε ειδικά για ασθένειες ή να παραμελούμε την ιατρική (ο ίδιος ο γέροντας Παΐσιος θεράπευε τον εαυτό του και είχε σεβασμό προς τους γιατρούς). Το κυριότερο είναι να μην φοβόμαστε όταν ο Κύριος μας στέλνει μια τέτοια δοκιμασία.

Αν στη πόρτα μας χτυπήσει η συμφορά ή μια διάγνωση, δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε: «Γιατί;». Αρκεί να εκπνεύσουμε και να πούμε: «Δόξα τῷ Θεῷ. Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα για την πνευματική μου ανάπτυξη». Ο όσιος Παΐσιος μας δίδαξε ότι η ασθένεια είναι πικρό, αλλά το πιο δυνατό φάρμακο για την ψυχή. Και αν το δεχτούμε με εμπιστοσύνη προς τον Ουράνιο Γιατρό, θα φέρει οπωσδήποτε καρπό – ειρήνη, βαθιά ταπείνωση και αιώνια χαρά.

Читайте также